Ağrılı kemik metastazlarında palyatif radyoterapi yanıtını etkileyen faktörler / Serap Aydoğdu; Danışman Nilgün Özbek Okumuş
Özet
Amaç:Metastatik kemik tümörlerinde tolere edilmesi zor bir semptom olan ağrı yaşam kalitesini düşürür.Radyoterapi kısa sürede oluşturduğu ağrı palyasyonu ,patolojik fraktür gelişimini önlemesi ve bunları yaparken minimal toksik etki oluşturması nedeniyle fraktür riski olmayan lokalize kemik metastazlarının tedavisinde ilk tercih edilen yöntemdir. Çalışmamızda,ağrılı kemik metastazı olan ve ağrı palyasyonu nedeniyle radyoterapi uyguladığımız vakalarda ;yaş,cinsiyet karnosfky performans skoru,analjezik kullanımı ,primer tümör,histoloji,metastaz sayısı,diğer metastaz varlığı,metastaz alanı,primer hastalık durmu,fraksiyon dozu,toplam doz ve alan büyüklüğünün ağrı yanıtı üzerine etkilerini değerlendirmeyi amaçladık.Yöntem:2002-2007 yılları arasında Ondokuz Mayıs Üniversitesi Tıp Fakültesi Radyasyon onkolojisi Anabilim Dalı’nda ağrılı kemik metastazları nedeniyle tedavi gören 156 hastanın toplam 228 tedavi alanı retrospektif olarak değerlendirildi.Yaş,cinsiyet,karnofsky performans skoru,analjezik kullanımı,primer tümör,histoloji,metastaz sayısı,diğer metastaz alanı,primer hastalık durumu,fraksiyon dozu,toplam doz ve tedavi alan büyüklüğünün ağrı yanıtı üzerine etkileri irdelendi.Çalışmamızda radyoterapi bitiminden sonraki birinci aya ait ağrı yanıtı temel alınırken,ağrı palyasyon oranı;ağrı yanıtı ypk(<%50)ve ağrı yanıtı var(?%50) olarak iki grup incendi.Bulgular:Çalışmamızda bulguları değerlendiren 228 tedavi alanının 173 ünde (%75.9)ağrıya yanıt alınırken,55inde (%24.1)ise yanıt alınmamıştır.Hasta parametlerinin ağrı yanıtı üzerine etkileri incelendiğinde student T testi ile değerlendirilen yaş anlamlı bir faktör bulundu (p=0.006).Ki-kare karşılaştırıldığında yanıt oranları erkeklerde %80;kadınlardaysa %67.9,analjezik kullananlarda %76.7,kullnamayanlarda%74.7 olarak bulundu.Karnofsyk performans skoru 60-100 arasında olanlarda %80.6,karnosfyk performans skoru 10-50 arasında olanlarda ise %60.4 olarak saptandı (p=0.005).Tümör parametrelerinin ağrı yanıtı üzerine etkileri incelendiğinde;Primer tümörü akciğer kanseri olanlarda %79,prostat kanseri olanlarda %88.9,meme kanseri olanlarda %68.6 ve diğer tümörlerde ise %66.7 oranında yanıt vardı(p=0.038).Histolojik tipi adenokarsinom olanlarda %80.2,infiltratif duktal karsinom olanlarda %70.2,epidermoid karsinom olanlarda %76.3 ve diğer histolojik tiplerde ise%73.7 oranında yanıt vardı.Multiple metastazlı hastalarda %72.9,soliter metastazlı hastalarda ise %80 oranında yanıt vardı.Sadece kemik metastazı olanlarda %78.1,diğer organ metastazı olanlarda ise %72 oranında yanıt vardı.Metastaz alanı vertebra olanlarda %75.2,ekstremite olanlarda %72.2 pelvis olanlarda %82.9 ve metastaz alanı diğerleri olanlarda %83.3 oranında yanıt vardı.Primer hastalığı aktif olanlarda %64.3,kontrol altında olanlarda %81.8 ve bilinmeyenlerde ise %61.1 oranında yanıt vardı (p=0,010). Tedavi parametrelerinin ağrı yanıtı üzerine etkileri incelendiğinde fraksiyon dozu 150-250 cGy olanlarda %80,5 ,300-600 cGy olanlarda ise %70,5 oranında yanıt vardı. Toplam dozu >40Gy olanlarda %76,8 ?40 Gy olanlarda ise %74,4 oranında yanıt vardı. Tedavi alan büyüklüğü ?12 cm olanlarda %78,8 < 12cm olanlarda ise %72,7 oranında yanıt vardır. Lojistik regülasyon analiziyle yapılan değerlendirmede, istatistiksel anlamlı bulunan parametreler; 40Gy in altında doz alanlarda ,üzerinde alnlara göre yanıtsızlık riski 3,723 kat fazla bulundu (p=0,037). Karnofsky performans 10-50 oranında 60-100 olanlara göre yanıtsızlık riski 3,150 kat fazla bulundu (p=0,007). Primeri aktif olanlarda, kontrol altında olnlara göre yanıtsızlık riski 2,573 kat fazla bulundu(p=0,022). Sonuç kemik metastazlarında palyetif radyoterapi yanıtını etkileyen faktörleri değerlendirdiğimiz çaılşmamızda yaş ,karnofsky performans skoru, primer tümör, primer hastalık durumu ve toplam doz ağrı yanıtını etkileyen faktörler olarak bulundu.
