İslam şurta teşkilatı : (ortaya çıkışı ve işleyişi) / Metin Yılmaz; Danışman Mustafa Zeki Terzi.

Abstract

İç ve dış tehditlere karşı devletlerin ortak değerlerini koruyan ve fertlerin güvenliğini sağlayan polis teşkilâtı (şurta), geçmişten günümüze önemli kurumlardan biri olarak varlığını sürdürmüştür. Temel tarih kaynaklarında müstakil bir bölüm altında incelenmeyen şurtanın bünyesel bütünlüğünü oluşturmak, tüm rivayetlerin tarafsız bir gözle değerlendirilmesiyle mümkün olmuştur. Bu araştırmada, tarihi vesikalarda değişik gerekçelere dayalı olarak baş gösteren tarafgirlik anlayışı bir kenara bırakılarak, şurtanın tarihî gelişimi ve kurumun işleyiş biçimi kronolojik sıraya göre değerlendirilmiştir. Siyasi tarih anlatımında gizli kalan bir takım olgular, yönetim, şurta ve halk üçgeninde vuku bulan olayların katkısıyla araştırmamızda açıklığa kavuşturulmuştur. Araştırmanın giriş kısmında İslâm polis teşkilâtının oluşumuna katkı sağlaması açısından köklü medeniyetlerdeki emniyet yapılanmalarına yer verilmiştir. Arap toplumlarına komşu olan bu devletlerde iç güvenliği sağlayacak emniyet teşkilatının varlığına dair bulgulara ulaşılmıştır.Teşkilâtın tarihsel boyutunu incelediğimiz birinci bölümde, polisin ortaya çıkış ve gelişim evreleri ele alınmıştır. İlk bölümün sonunda bazı çağdaş araştırmacıların aksine, polis teşkilâtının Peygamberden yıllar sonra ortaya çıktığı gözler önüne serilmiştir. Ayrıca şurta teşkilâtının halk güvenliğinden daha ziyade, saltanatın devamını sağlamaya gayret gösteren bir yapılanmaya dönüştüğüne dair bulgulara ulaşılmıştır. İkinci bölümde polis teşkilâtının işleyiş kurgusu ve sahibu'ş-şurta (emniyet müdürü) dan daha alt kademlerde görev yapan memura kadar çalışma koşulları bürokratik düzlemde incelenmiştir. Bu bölümde siyasi iktidar ve teşkilat işbirliği tüm ince ayrıntılarıyla ortaya konmuştur. Teşkilat çalışanlarının yönetime karşı takınmış oldukları popülist tavırların, onları bürokrasinin bir çok alanında ne denli yetkin kıldığı bu bölümden çıkartılabilecek en temel olgudur.Muhtevanın ele alınma aşamasında gizli kalmış teşkilat yapısının açığa çıkarılması yanında, kamusal alanın her bölümünü kapsayan şurta halk ilişkilerinin boyutu da izah edilmiştir.