Gebe sıçanlara uygulanan nonsteroidal antiinflamatuar ilaç olan diclofenac soium'un postnatal dönemde dorsal hipokampusa etkilerinin araştırılması / Murat Çetin Rağbetli; Danışman Nusret Çiftçi.
Özet
GEBE SIÇANLARA UYGULANAN NONSTEROİDAL ANTİİNFLAMATUAR İLÂÇ OLAN DİCLOFENAC SODYUM'UN POSTNATAL DÖNEMDE DORSAL HİPOKAMPUSA ETKİLERİNİN ARAŞTIRILMASI Murat Çetin RAĞBETLİ, Doktora Tezi Ondokuz Mayıs Üniversitesi Samsun Nonsteroidal antiinflamatuar ilâç (NSAİİ)'ların organizmaya farklı yollarla etkileri olduğu bilinmektedir. Bunlardan birisi de NSAİİ'Iarin siklooksijenaz enzimini inhibe ederek araşidonik asidin çeşitli prostaglandin bileşiklerine dönüşümünü baskılamasıdır. İntrauterin hayatta bu ilâçlar kullanıldığında plasenta ve fötüse ait damarları genişletirken, bazı damarlarda (ductus arteriozus) daralma ve hatta kapanmaya neden olabilmektedir. Fötal hayatta damarları genişleten veya büzen bir maddenin gelişmekte olan sinir sistemine de etkisi beklenebilir. Subkortikal merkezlerden olan dorsal hipokampus öğrenme ve hafızayla doğrudan ilişkilidir. Bu önemi nedeniyle araştırma bölgesi olarak postnatal 4 ve 20 haftalık sıçanların dorsal hipokampusu seçildi. Gebeliklerinin 5. gününden itibaren 19. güne kadar kontrol ve denek grubu sıçanlara sırasıyla serum fizyolojik ve diklofenak sodyum (Voltaren, CIBA-GEIGY) 1 ml (1 mg/kg) enjekte edildi. Kontrol ve denek grubunun herbirinden 40'ar adet (her cinsiyetten eşit miktarlarda) toplam 80 yavru sıçan çalışmaya dahil edildi. Aynı diyetle beslenen kontrol ve denek gruplarının yarısı dört hafta, diğer yarısı da yirmi hafta sonra intrakardial perfüzyonla tespit edildiler. Rutin işlemlerden sonra beyinler parafine gömüldü. Bloklardan her ikiyüz mikronda bir, 5 µm kalınlığında seri koronal kesitler alınarak; tionin, luxol fast blue ve nötral red ile boyandı. Stereotaksik atlas yardımıyla dorsal hipokampusun kesit seviyeleri tespit edildi. Beynin sağ ve sol hemisferlerindeki dorsal hipokampusun piramidal hücre tabakasının C A1, CA3 ve CA4 bölgelerindeki piramidal hücrelerin sayımı ışık, mikroskobunun ok. 10, o b j. 40 büyültmesinde yapıldı. Milimetreye düşen hücre sayısı bulundu. Ok. 10, obj. 10 büyültme kullanılarak tabaka kalınlıkları mikrometrik disk yardımıyla ölçüldü. Veriler bilgisayarda SPSS istatistik paket programına yüklendi. Denek ve kontrollerin karşılaştırılması için "Mann-Whitney U test'i, sağ-sol hemisferlerin birbirleriyle karşılaştırılması için "Wilcoxon'un eşleştirilmiş iki örnek test"i uygulandı. Sonuçlar şöyleydi: Dört haftalık denek grubunda kontrollere göre piramidal hücre yoğunluğunda bütün bölgelerde azalma tespit edildi. Hücre sayısındaki azalma çoktan aza doğru sırasıyla CA1>CA3>CA4 biçimindeydi. Erkek sıçanların kontrol grubu dorsal hipokampusunda mm'ye 183.78±10.42 hücre düşerken, bu sayı denek grubunda 148.58±9.30 dır. Dişilerin kontrollerinde mm'ye düşen piramidal hücre sayısı 188.50±11.17 iken, deneklerde ise 158.67±9.14 olarak tespit edildi. Aradaki farkın her iki cinsiyette de istatistiki açıdan anlamlı olduğu (p<0.05-0.00l) gözlendi. Tabaka kalınlıkları bakımından dört haftalık erkek sıçanların denek ve kontrolleri arasındaki fark anlamlı değildi, ancak dişi sıçanlarda kontrollerine göre deneklerin str. piramidale CA1, CA3 ve CA4 tabakalarında kalınlık daha fazlaydı. Bu fark istatistiki açıdan anlamlıydı (p<0.05). Yirmi haftalık kontrol ve denek grubu sıçanların piramidal hücre yoğunlukları arasındaki fark bazı seviyeler dışında anlamlı değildi (p>0.05). Dört haftalıklarda kontrol grubu erkek ve dişi sıçanların mm'ye düşen piramidal hücre sayıları karşılaştırıldığında hipokampusun her üç bölgesi (CA1, CA3 ve CA4)'nde dişiler daha fazla hücre bulundurmaktaydı (p<0.05-0.001). Denek grubunda ise dişilerin tersine, erkeklerde dişilere göre daha fazla hücre bulunmakla beraber, cinsiyetler arasındaki farklılık yanlızca CA3 bölgesinin hem sağ, hem de solunda ileri derecede anlamlıydı (p<O.Q1). Dört ve yirmi haftalık erkek sıçanların piramidal hücre yoğunlukları karşılaştırıldığında dört haftalık kontrol ve deneklerin yirmi haftalıklara göre daha çok sayıda piramidal hücreya sahipti. Kontrol dört haftalıklarda mm'ye düşen hücre 183.77±10.42 iken, yirmi haftalıklarda 128.20±7.93; deneklerin dört haftalıklarında 148.39±9.31, yirmi haftalıklarında 116.82±6.91 olup, iki yaş grubu arasındaki fark ileri derecede anlamlıydı (p<0.01-0.001). Dört haftalık erkek sıçanların kontrol grubunun Str. piramidale (CA1) tabakası, yirmi haftalıklara göre daha kalındı (p<0.05). Ancak denek grubunda ise iki yaş grubu arasında bu fark ortadan kalkmıştı (p>0.05). Dört ve yirmi haftalık kontrol ve denek grubu sıçanların sağ-sol dorsal hipokampus piramidal hücre yoğunluğu ve tabaka kalınlıkları karşılaştırıldığında sağ-sol arasında çoğu seviyelerde anlamlı bir fark yoktu (p>0.05). Ancak dört haftalık denek dişilerin sağ str. piramidale (CA3) tabakasının kalınlığı sola göre daha fazla olup istatistiki açıdan anlamlıydı (p<0.05). Sonuç olarak 1mg/kg. dozda uygulanan diklofenak sodyumun etkisine bağlı herhangi bir malformasyona rastlanmadı. Buna karşılık kontrolleriyle karşılaştırıldığında denek grubu sıçanların dorsal hipokampuslarında istatistiki açıdan önemli derecede piramidal hücre kaybı gözlendi.
