Albino tavşanlarda kortikospinal nöronların organizasyonu / Mustafa Ayyıldız; Danışman Cafer Marangoz.
Özet
Bu çalışma retrograd horseradish peroksidaz (HRP) metoduyla, omuriliğin birinci servikal segmentine akson veren kortikospinal nöronların beyin korteksindeki orijinini, sayısını ve morfometrik özelliklerini kantitatif olarak tespit etmek amacıyla yapıldı. Hayvanlar üretan (1.2 g/kg i.p) ile anesteziye alındıktan sonra servikal seviyeden laminektomi yapıldı. Serum fizyolojik içinde hazırlanan % 50'lik HRP solüsyonu (3 ul) sağ birinci servikal seğmente yavaşça enjekte edildi. Tavşanlar 24-30 saat yaşatıldıktan sonra intrakardiyal yoldan perfüzyon yapıldı, sonra beyin ve omurilik çıkarıldı. Frozen mikrotomla kalınlıkları 40 um olan frontal (koronal) ve sagittal kesitler alındı. Histokimyasal işleme tabi tutulan kesitler nötr kırmızısı ile boyandı ve kamera lusida yardımıyla haritalandırıldı. Omuriliğin birinci servikal segmentine HRP enjeksiyonu yapıldıktan sonra, beyin kodeksinde işaretlenmenin ilk başladığı ve sona erdiği yerler rostro-kaudal yönde 2. -18. mm, medyo-lateral yönde ise 1. -12. mm'ler (kontralateral hemisferde) iken ; ipsilateral hemisferde rostrokaudal yönde 3. -16. mm, medyo-lateral yönde 1. -11. mm'lerdir. HRP ile işaretlenen kortikospinal nöronlar motor, singular, primer ve sekonder somatik duyu kortekslerinde gözlendi. HRP ihtiva eden nöronlar sadece korteksin V. tabakasında bulundu ve piramit şeklindeydi. Tavşan beyin kodeksinde Betz hücrelerine rastlanmadı. Kontralateral (sol) hemisferde 37157, ipsilateral (sağ) hemisferde 10252 nöronun C1 segmentine akson gönderdiği tespit edildi. Yani liflerin yaklaşık % 80'i kontralateral, %20'si de ipsilateral hemisferden gelmektedir. Tavşan beyin korteksindeki hücrelerin % 33.19'unun küçük (< 15 mm), % 59,27'sinin orta (15-20 mm arasında) ve % 7.54'ünün de büyük (20 mm<) piramidal nöronlardan meydana geldiği tespit edildi. İşaretlenen nöronların çapı 7.99 - 28.29 mm arasında değişmektedir. Ortalama hücre çapı kontralateral hemisferde 16.64 ± 2.7 mm (ortalama ± SD), ipsilateral hemisferde ise 16.46 ± 2.68 mm olup aradaki fark istatistik açıdan önemlidir (p<0.01). Kontralateral sol hemisferin motor korteksindeki nöronların (17.02±2.84 mm), somatik duyu korteksindekilerden (16.41±2.60 mm) büyük olduğu bulundu (p<0.001). İpsilateral sağ hemisferde ise motor (16.50±3.15 mm) ve somatik duyu (16.46=2.20 mm) korteksi nöronları arasında çap bakımından anlamlı bir fark yoktur (p>0.05). Kontralateral ve ipsilateral motor korteksteki nöronlar arasında istatistik açıdan önemli büyüklük farkı tespit edilirken (p<0.001); somatik duyu kortekslerindeki nöronlar arasında bu farkın önemli olmadığı bulundu (p>0.05). Diğer taraftan, kontralateral singular korteksteki nöronlar (16.09±2.27 mm) ipsilateraldekilerden (15.21±2.34 mm) daha büyüktür (p<0.05). Sol (kontralateral) ve sağ (ipsilateral) hemisferin medyal bölgesinde yer alan nöronların çapının lateraldekilerden büyük olduğu bulundu (p<0.001). Sol medyaldeki hücreler sağdakilerden büyük (p<0.001) iken, lateraller arasındaki farkın önemli olmadığı tespit edildi (p>0.05). Sol hemisferde bregmanın rostralinde bulunan nöronların çapı (16.98=2.73 mm), kaudaldekilerden (16.33±2.65 mm); sağ hemisferde ise kaudaldekilerin çapı (16.60±2.32 mm) rostraldekilerden (16.16+2.96 mm) büyüktür (p<0.001). Hemisferlerin medyal bölgelerindeki kortikospinal nöronlar daha yoğun ve çok sıralı bir organizasyon gösterirken, lateralde yer alanlar daha seyrek ve tek sıralı bir organizasyona meyletmektedir. Sunulan çalışma ile tavşanda kortikospinal nöronların beyin korteksindeki dağılımı, sayısı, çap ortalamaları; hücre büyüklüğü bakımından medyal - lateral. rostral - kaudal, motor - somatik duyu korteksi, ve sağ - sol hemisfer karşılaştırmalarına ait sonuçlar tamamen yeni bulgulardır. Kortikospinal nöronların beyin korteksindeki dağılım biçiminin elektrofîzyolojik yöntemle tespit edilen somatotopik haritaya uyum gösterdiği sonucuna varıldı.
