Tekrarlanan ölçümlü denemelerde kovaryans yapılarının karşılaştırılması / Şirin Çetin; Danışman Yüksel Bek

Abstract

Bu çalışmanın amacı tekrarlanan ölçümlü verilerin analizinde variyans kovariyans yapısı hatalı seçildiğinde oluşabilecek farklılıkları saptamak, analiz sonuçları ve nihai karaları ne kadar etkilediğini test etmektir. Variyans kovariyans yapısına uygun veriler simülasyon ile türetilerek gerçek variyans kovariyans yapıları ile analiz edilerek, hatalı variyans kovariyans yapısı seçiminin analiz üzerine etkisi irdelendi.Tekrarlanan ölçümlü denemelerde veriler aynı denekten elde ettiği için gözlemler birbirleriyle ilişkilidir. Ayrıca, tekrarlanan ölçümlerde aynı denekten ardışık ve yakın zaman noktalarından elde edilen gözlemler, uzak zaman noktalarından elde edilenlere göre daha fazla ilişkilidir. İlişkinin kaçıncı zaman noktasından sonra yok olmaya başladığı önemlidir. Bu durumda zaman serisi devreye girmektedir. Sağlık alanında tekrarlanan ölçümlü veriler çok sık rastlanan veri tipidir. Tüm bireylerde aynı zaman noktalarında ölçüm yapmak her zaman mümkün olmamaktadır. İşlemler her bireyde eşit aralıklarda sürdürülse dahi farklı zamanlarda başlayabilir. Bazen de işlemin bir gereksinimi olarak değişik zaman aralıkları ile ölçümlerin yapılması uygun olabilmektedir. Dolayısıyla eksik tekrarlanan ölçümlü veri yapısı ortaya çıkmaktadır. Eksik veri yapısı söz konusu olduğunda GLM analiz yöntemi ile kullanılması uygun olmaktadır. Bu durumda MIXED analiz yöntemi kullanılması uygun olmaktadır. Bu çalışmada farklı analiz yöntemlerinin hangi veri yapılarına daha uygun olduğu hususu da ayriyeten detaylı olarak incelendi.Veri simülasyonlarında herhangi bir programlama dili kullanılarak veri türetme yerine, veri türetmeyi müteakiben tercih edilen analizleri de yaptırabilmek amacıyla SAS paket programı kodlama sistemi içerisinde veriler türetildi.Uygulayıcılar açısından tercih edilen variyans kovariyans yapısı ve uygun yöntemle analizlerin kullanılabilirliğini arttırmak amacıyla da SAS ve SSPS paket programları çözümü sonuçları karşılaştırmalı olarak incelendi.