Çinko kirlenmesinin toprakların biyolojik özellikleri üzerine etkisinin belirlenmesi ve kirliliğin fitoremedasyon tekniği kullanılarak giderilmesi / Betül Bayraklı ; Danışman Rıdvan Kızılkaya
Özet
Bu çalışmada, tın bünyeli toprağa atık çamur ile beraber ve atık çamursuz olarak artan düzeylerde (0, 75, 150, 300, 600 ve 1200 mg.kg¯¹) verilen Zn'nin, bir yıl süre ile toprakların biyolojik özelliklerinde meydana getirdiği değişimler ile toprakta oluşturduğu kirlilik ve bir yılın sonunda yetiştirilen Brassica juncea, Raphanus sativus ve Silene vulgaris hiperakümülatör bitkileri ilekirliliğin giderilebilme olanakları Bafra ekolojik koşullarında araştırılmıştır. Tesadüf blokları deneme desenine göre kurulan ve iki yıl süre ile arazide çakılı olarak yürütülen denemeler boyunca, bölge ekolojik koşullarında deneme konusu hiperakümülatör bitkiler içerisinde en fazla Zn kaldıran bitki saptanmış, ayrıca gerek toprağın kirletilme ve gerekse kirliliğin giderilmesi süreçlerinde toprakların mikrobiyal biyokülte C (Cmic), toprak solunumu (TS), dehidrogenaz (DHA), üreaz (UA) ve ß-glikosidaz (GA) aktiviteleri ile toplam organik C (Corg) ve Corg/ Cmic oranlarında meydana gelen değişimler parsellerden her ay alınan toprak örneklerinde incelenmiştir. Denemenin ilk yılında, topraklara artan seviyelerde uygulanan tüm Zn uygulama dozlarında atık çamur Cmic, Ts, UA, GA, Corg ve Corg/ Cmic oranının atık çamur uygulaması yapılmayan parsellere göre daha yüksek olmasına neden olmuştur. Buna karşın, atık çamur uygulanmış parsellerde DHA, UA ve TS'nin engellendiği saptanmıştır. Atık çamur ile beraber artan düzeylerde uygulanan Zn'nin yüksek dozlarının (300, 600 ve 1200 mg.kg¯¹) toprakların biyolojik özelliklerini önemli düzeyde engellediği saptanmıştır. Atık çamursuz olarak topraklara sadece artan düzeylerde verilen Zn'nin yüksek dozlarının TS hariç tüm biyolojik özellikleri engellediği belirlenmiştir. Denemelerin ikinci yılında, atık çamur ile beraber ya da atık çamursuz olarak topraklara artan düzeylerde ilave edilen Zn'nin fitoremedasyon teknolojisi kullanılarak temizlenebilmesi amacıyla, parsellerde yetiştirilen B. Juncea,Rsativus ve S.vulgaris hiperakümülatör bitkileri içerisinde bölge ekolojik koşullarında en fazla bitkisel biyokütle üreterek topraktaki Zn'yi en fazla kaldıran bitkinin S.vulgaris olduğu belirlenmiştir. Atık çamur uygulanmış ve uygulanmamış parseller arasında bitkilerin gelişimleri ve çinko kaldırımlarında önemli farklılıklar belirlenmiştir. Denemelerin ikinci yılında yetiştirilen hiperakümülatör bitkilerin hasadında alınan toprak örneklerinde yapılan biyolojik analiz sonuçlarına göre, fitoremedasyon teknolojisi kullanılarak Zn kirliliğinin giderilmesi işlemlerinde toprakların biyolojik özelliklerinde de önemli iyileşmelerin olduğu ancak 1 yıllık hiperakümülatör bitki yetiştirilmesi durumunda biyolojik özelliklerin başlangıçtaki seviyesine ulaşmaktan uzak olduğu da saptanmıştır. Bir kısım biyolojik özelliklerden (TS, DHA, UA, GA ve Corg/ Cmic oranı) hiperakümülatör bitkilerin yetiştirilmesi durumunda Zn kirlenmesinin olumsuz etkisinin kısmen ortadan kalktığı saptanmış iken, Cmic üzerinde meydana gelen olumsuz etkinin devam ettiği belirlenmiştir.
