Yerel bezelye genotiplerinin tanımlanması ve bazı agronomik özelliklerinin tespiti / Reyhan Karayel; Danışman Hatice Bozoğlu

Abstract

Bir ülkenin sahip olduğu yabani bitki türleri ve yerel köy çeşitleri mevcut kültür bitkilerinin özelliklerinin iyileştirilmesinde veya yeni çeşitlerin geliştirilmesinde gerekli genetik materyallerdir. Bitkisel üretimde devamlılık ancak bu materyallerin korunmasıyla mümkün olacaktır. Bu nedenle zengin bir çeşitliliğe sahip olan ülkemizin bu kaynakların koruması sürdürülebilir tarım ve yaşam için mutlak gerekliliktir. Bezelye önemli bir yemeklik tane baklagil bitkisidir. Karadeniz Bölgesi ekolojisi bezelye yetiştiriciliği için oldukça uygundur. Bu çalışma 2004-2005 yetiştirme döneminde bezelye yerel genotiplerinin tanımlanması ve bazı agronomik özelliklerinin belirlenmesi amacıyla Samsun Ondokuz Mayıs Üniversitesi Ziraat Fakültesi deneme arazisinde kurulmuştur. Deneme materyalleri Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü Bitki Gen Bankasında saklanan ve Samsun' un farklı ilçelerinden kendimizin bizzat topladığı genotiplerden oluşmaktadır. Tohum ekimleri 11 Kasım tarihinde her genotip tek sıra olacak şekilde 5 m uzunluğundaki sıralara sıra arası 50 cm ve sıra üzeri 15 cm mesafede yapılmıştır. Ekimle birlikte dekara 4 kg N hesabıyla gübre verilmiştir. Yabancı otlar ihtiyaç duyulduğunda çapalanmıştır. Toplanan populasyonu tanımak amacıyla özelliklerin ferkansları çıkarılmıştır. Daha sonra UPOV ve CPVO' nun belirlediği şartlara göre genotiplerin tanımlaması yapılmıştır. Bazı agronomik özellikler ve bunlar arasındaki ilişkileri belirlemek için ortalama standart hatalar bulunmuş ve korelasyon analizi yapılmıştır.Çalışılan yerel genotiplerde bitki boyu 57.5-173.2 cm, bitkide bakla sayısı 10.6-43 adet, dal sayısı 1.4-7.8 adet, bakla uzunluğu 4.9-9.9 cm, baklada tane sayısı 4-7.6 adet, yaprak sayısı 31.6-225.2 adet, yaprak alanı 1577-16984 cm2, kuru sap ağırlığı 3.1-30 g, kuru yaprak ağırlığı 5.2-35.3 g, yaprak/sap oranı 0.9-2, kuru tane ağırlığı 5.3-30 g, 100 tane ağırlığı 10.3-36.4 g, tanede protein oranı % 16.3-23.6 arasında değişmiştir. İncelenen özelliklerde görülen varyasyon, gerek yemeklik gerekse yemlik tiplerin geliştirilmesinde bu kaynakların genetik materyal olarak kullanılabileceklerini göstermektedir. Anahtar kelimeler: Bezelye, tanımlama, agronomik özellikler