Amasya ekolojisinde azot dozlarının bazı haşhaş (papaver somniferum L.) çeşitlerinin bitkisel özelliklerine ve verimine etkisi / Mücahit Duru; Danışman Kudret Kevseroğlu

Abstract

Amasya ekolojik koşullarında çeşit ve en uygun gübre dozunun belirlenmesi amacıyla, bu çalışma, Amasya ili Merkez ilçesi, Yeşiltepe Köyünde 1991 yılında yürütülmüştür. Denemenin yürütüldüğü topraklar, killi bünyeli ve nötr karekterlidir. Fosfor, potasyum ve organik maddece zengin, tussuz ve az kireçlidir. Amasya tipik bir karasal iklim bölgesidir. Çalışmada 4 haşhal çeşidi (Mavi (çeşit 1), Sarı (çeşit 2), Siyah (çeşit 3) ve Beyaz (çeşit 4) tohumlu haşhaş) kullanılmış, azotlu gübre kaynağı olarak Amonyum sülfat (%21) kullanılmıştır. Deneme, “Tesadüf Bloklarında, Bölünmüş Parseller” deneme desenine göre 4 tekerrürlü olrak kurulmuştur. Ana parsellere çeşitler, alt parsellere ise azot dozları (0, 4, 8 ve 12 kg/da) yer almıştır. Ekim Mart ayı sonunda, her alt parselde 4 sıra olacak şekilde yapılmıştır. Ekim mesafesi ise 40x10 cm şeklinde ayarlanmıştır. Denemede sulama yapılmamıştır. Hasat, Ağustos ayının ortalarında, kapsüller elde toplanarak yapılmıştır. Denemede elde edilen bulgular aşağıdaki gibi özetlenebilir. 1.Azotun artan seviyeleri ile, haşhaşda bitki boyunda, sap kalınlığında, kapsülde tohum miktarında ve kapsülde tohumsayısında istatistiksel olarak çok önemli derecede artış olmuştur. Haşhaşın morfolojik özellikleri bakımından, çeşitler arasında çok önemli derecede olmuştur. Kapsül sayısı ve boy / en oranı bakımından siyah tohumlu çeşit ilk sırayı alırken, diğer morfolojik özelliklerde beyaz tohumlu ve sarı tohumlu çeşitler ilk sırayı almıştır. 2.Haşhaşın tohum verimlerinde, çeşitler arasında önemli bir farklılık olmamış, ancak azot seviyeleri tohum verimi verimi üzerine öenmli derecede etki etmiştir.( r = 1.00 **). 10.3 kg/da N en yüksek tohum verimini sağlamıştır. 3.Haşhaşın kapsül verimlerinde, çeşitler arasında istatistiksel olarak çok önemli derecede farklılıklar görülmüş, en yüksek kapsül verimini Sarı tohumlu ve Beyaz tohumlu çeşitler (136.96 ve 135.23 kg/da) sağlamışlardır. Azotlu gübre ile kapsül verimi arasında ( r = 0.999**) çok önemli derecede ilişki mevcuttur. En yüksek kapsül verimine 10.0 kg/da N uygulaması ile ulaşılmıştır. 4. Morfin veriminde Beyaz tohumlu ve Sarı tohumlu haşhaş çeşitleri (594.72 ve 551.23 kg/da) en yüksek noktaya ulaşmışlardır. Azot dozlrı ile morfin verimi arsındaki ilişki ( r = 0.988* ) önemli bulunmuştur. En yüksek morfin verimi için dekara 10.1 kg/da N uygulanması gerekmektedir. 5.Yağ oranlarında, çeşitler ve azot dozları arasında istatistiksel bakımdan çok büyük farklılık ortaya çıkmamıştır. Beyaz tohumlu çeşit (%54.98) en yüksek yağ oranına sahip olup, 8 kg/da N uygulaması yağ oranını en üst noktaya çıkarmıştır. 6.Çeşitler ve azot dozları protien oranı bakımından çok önemli derecede farklılık göstermiş, Sarı tohumlu çeşit (%22.13) en yüksek protein sahip olurken, 12 kg/da N uygulaması en iyi sonucu vermiştir. 7.Beyaz tohumlu çeşit en yüksek morfin oranını vermiş, 8 kg/da N uygulamsı, morfin oranını maksimuma çıkarmıştır. Çeşitler ile azot dozları arasındaki ilişki önemlidir. Sonuç olarak Amasya çiftçisinin beyaz tohumlu (Çeşit-4) veya sarı tohumlu ( Çeşit-2) haşhaşı ekmeleri ve dekara yaklaşık olarak 10 kg N vermeleri önerilebilir.