Kelkit vadisi ve Artvin ili'nden toplanan yerel fasulye (Phaseolus vulgaris L.) Populasyonlarından teksel seleksiyon metodu ile şeker tane tipinde çeşit geliştirilmesi üzerine bir araştırma / ; Ömer Sözen; Danışman Hatice Bozoğlu
Özet
Bu çalışma Artvin ili ve Kelkit Vadisi’nden toplanmış yerel fasulye genotipleri içinden teksel seleksiyon yöntemi ile şeker tane tipinde çeşit adaylarının belirlenmesi amacıyla 2009, 2010 ve 2011 yıllarında yürütülmüştür. Her yıl tarla çalışmalarında 1 adedi yarıbodur (Karacaşehir 90) ve 5 adedi bodur (Zülbiye, Akdağ, Şahin 90, Göynük, ve Önceler) tipinde olan 6 adet kontrol çeşit kullanılmıştır. Arazide erkencilik, bitkinin habitusu, bakla sayısı, sağlıklı bitki gözlemleri yapılmıştır. Seçilen bitkiler işaretlenmiş ve bu bitkilerde bitki boyu, bitkide bakla sayısı, bitkide tane sayısı, 100 tane ağırlığı, bitki başına tane verimleri tespit edilmiştir. Her yıl bodur, yarıbodur ve sarılıcı form oluşları dikkate alınarak korelasyon ve path analizleri yapılmış ve bu sonuçlar göz önüne alınarak bir sonraki yıla aktarılacak materyal belirlenmiştir. Araştırmanın ilk yılında 128 adet fasulye genotipi ile başlanan seleksiyon çalışmasında 3 yıl sonunda 13’ü bodur, 10’u yarıbodur, 4’ü sarılıcı olmak üzere 27 adet şeker tane tipinde fasulye çeşit adayı belirlenmiştir. Bunun yanında çalışmanın ilk iki yılında seleksiyon dışı bırakılan bodur kuru fasulye genotiplerinden 2011 yılında gözlem bahçesine alınmasına karar verilen 20 adet genotipin seleksiyonu sonucunda 8 adet genotip 3 yıllık çalışma sonucunda seçilen 27 adet genotip ile birleştirilmiştir. Çalışmanın 3. yılında bodur ve yarı bodur tipte seçilen 23 adet genotip ve 6 adet kontrol çeşidin incelenen özellikler üzerinden varyans analizi yapılmıştır. Bitki başına tane verimine ait varyans analizi sonucunda çeşit/genotipler arasında farkın olmadığı en düşük ortalama bitki başına tane verimini 17.57 g ile A.14 nolu genotip verirken, ortalama 73.01 g ile K.1032 nolu genotipin en yüksek bitki başına tane verimi verdiği tespit edilmiştir. Bodur, yarıbodur ve sarılıcı tipindeki genotiplerin incelenen özellikler üzerinden değerlendirilmeleri sonucu bodur formlulardan A.26, A.27 ve A.341; yarıbodur formlulardan K.1012 ve K.1032; sarılıcı formlulardan ise K.1083 ve K.1250 nolu genotiplerin 2012 yılında ön verim denemesine alınmasına karar verilmiştir
