Türkiye'nin Avrupa Birliği çeltik ortak piyasa düzenine uyumunun piyasalara ve Samsun ili çeltik işletmelerine etkilerinin araştırılması / Elif Yurdakoş ; danışman Mehmet Bozoğlu

Abstract

Türkiye’nin Avrupa Birliği’ne girişinin uygulanan tarım politikaları ve piyasalara önemli etkileri söz konusu olacaktır. Uyumun olası etkilerinin ortaya konulması ise yaşanacak olumsuzlukların önüne geçilebilmesi açısından büyük önem taşımaktadır. Araştırmada, Türkiye’nin Avrupa Birliği’nin çeltik politikalarına uyumunun makro ve mikro düzeydeki etkilerinin ortaya konulması amaçlanmıştır. Araştırmayla ilgili veriler, ulusal ve uluslar arası kurum ve kuruluşların kayıtları, yayınlanmış ve yayınlanmamış araştırmalar ile birlikte Samsun ilinde çeltik yetiştirilen tarım işletmeleri arasında tabakalı tesadüfî örnekleme yöntemine göre seçilen 59 çeltik işletmesinden anket yöntemiyle elde edilmiştir. Türkiye’nin Avrupa Birliği’ne 2014 yılı veya 2023 yılında katılmasının çeltik piyasaları ve topluma etkilerinin neler olacağı statik kısmı denge analiziyle ortaya konulmuştur. Üyeliğin işletmelere etkilerinin ortaya konulmasında ise geleneksel politika analizi yaklaşımından yararlanılmıştır. Üyelik durumunda, Türkiye’de uygulanan mevcut destekleme alım ve prim sisteminden, üretimden bağımsız çapraz uyum koşullarının yerine getirileceği tek ödeme sistemine geçilecektir. Dış ticarette lisans uygulaması ile birlikte üye ülkelere karşı gümrükler sıfırlanacak, üçüncü ülkelere karşı ise daha düşük bir tarife uygulanacaktır. Taraflar arasında çeltik piyasasının serbestleştirilmesinin etkisiyle, 2014 ve 2023 yılları için üretimde yaklaşık %17 azalış, ihracatta %17 ve yurt içi tüketiminde %16’lık ve %9’luk bir artışın yaşanacağı tahmin edilmektedir. İthalatta ise, 2014 yılında %221, 2023 yılında ise %72’lik bir artış beklenmektedir. Çeltik piyasalarının 2014 yılınsa serbestleştirilmesi tüketicilerin refahında 123 milyon €, hükümetin refahında ise 16 milyon € artış oluştururken üreticilerin refahında 90 milyon €’luk bir azalış oluşturmaktadır. Ticaretin serbestleştirilmesi toplumun refahını 49 milyon € arttırmaktadır. Piyasaların 2023 yılında serbestleştirilmesi ise tüketicilerin refahında 100 milyon € ve hükümetin refahında 13 milyon € artış oluştururken, üreticilerin refahında 62 milyon €’luk bir azalış oluşturmaktadır. Bu durum, toplum refahını 51 milyon € arttırmaktadır. Üyelikle birlikte Samsun ili çeltik işletmelerinin gelirlerinde 13 bin €’luk bir azalış oluşacağı tahmin edilmiştir. Türkiye’nin üyelik öncesinde piyasalarda rekabet koşullarını sağlayacak, üreticilerin etkili bir şekilde örgütlenmesini sağlayacak, çevreye ve insan sağlığına duyarlı üretim standartlarını yaygınlaştıracak, üretimde verim ve kalitenin artmasıyla birlikte üretim maliyetlerini azaltacak, etkin bir şekilde üretim gerçekleştiren işletmelerin gelirlerinde yaşanacak azalışları telafi edebilecek politika araçlarını devreye sokmasını gerekli görülmektedir.