Bazı ariloksifosforik (P=0) ve ariloksitiyofosforil (P=S) bileşiklerinin sentezi, spektroskopik özelliklerinin ve moleküler yapılarının incelenmesi / Mustafa Odabaşoğlu; Danışman İsmail E. Gümrükçüoğlu.

Abstract

Fosforil ve tiyofosforil grubu içeren organofosfor türevleri kimyasal endüstrideki uygulamalar için çok önemli bileşiklerdir.Daha önceki çalışmalarda sterik etkili sübstitüent içermeyen bazı fenollerin, organofosfor türeyleri sentez edilmişse de, bunların yapısal özellikleri ve molekülsel yapı aydınlatılmalarıyla ilgili çalışmalara rastlanılmamıştır.Bu çalışmada, 4-tert-butilfenol, 2-izopropil-5-metilfenol, 2,6-dimetilfenol, 2-tert-butilfenol, 2,6-diklorofenol, 2-tert-butil-4-metilfenol, 2-tert-butil-4-metoksifenol, 2-tert-butil-6-metilfenol, 2-ter-butil-4-metoksifenol, 2-tert-butil-6-metilfenol, 2,4,6-timetilfenol, 2,4,6-triklorfenol ve 4-metil-feniltiyofenol, 150ºC' de PSCL³ ile etkileştirilerek ariloksitiyofosforil türevlerine dönüştürüldü.Aynı tepkime şartlarında sterik etkili fenoller kullanıldığı zaman diester türevleri ve sterik etkisiz fenoller kullanıldığından triester türevleri elde edildi. 4-tert-butilfenol ve 2-izopropil-5-metilfenol, POCL³ ile etkiliştirilerek ariloksifosforil türevleri sentezlendi.Sentez edilen bileşiklerin yapısı IR, UV ve ¹H-NMR spestroskopi teknikleriyle aydınlatıldı.Bis (2,6-dimetilfenil) klorofosfonat, bis(2-tert-butilfenil)klorofosfonat ve tris (4-tert-butilfenil) tiyofosfat bileşiklerinin tek kristalleri uygun çözücülerde hazırlandı ve bu kristallerin y-ışınlarıyla etkileştirilerek oluşturulan tiyofosforil radikalleri ESR tekniği ile aydınlatıldı.Ayrıca tris (4-tert-butilfenil) tiyofosfat ve tris (2-izopropil-5-metilfenil)tiyofosfat bileşiklerinin moleküler ve kristal yapıları X-ışınları kırınımı yöntemiyle belirlendi.