X-ışını kırınımı yöntemi ile C16H16N2O2, C23H22N2O4S ve C17H20N2O2 kristallerinin molekül ve yapı analizleri / Şamil Işık; Danışman Ahmet Erdönmez.

Abstract

Bu çalışmada, (C16H16N2O2) 5-allil-2-hidroksi-3-metoksiazobenzen, (C23H22N2O4S) 5-allil-2-(p-toluensülfonilloksi)azobenzen, ve (C17H20N2O2) 2-hidroksi-3-tert-bütil-5-metoksiazobenzen kritallerinin, X-ışını kırınımı yöntemiyle kristal yapıları çözüldü. Her üç kristalin şiddet verileri Enraf-Nonius CAD-4 difraktometresiyle toplanmış ve kristallerin yapı faktörlerine Lorentz ve polarizasyon düzeltmeleri yapılmıştır Yapı çözümleri aşamasında kristaller SHELXS-86 (Sheldrick, 1990) paket programı ile direkt yöntemler kullanılarak çözülmüş ve yapı arıtımı safhasında ise SHELXL-93 (Sheldrick, 1993) paket programı kullanılmıştır. Monoklinik P2ı/n uzay grubunda bulunan C16H16N2O2 kristalinde I büyüktür 2 (I) için 1107 yansıma gözlenmiş olup kristalin yapı arıtımı sonucunda R güvenirlik indisi 0.09 değerine indirilmiştir. Allil grubundaki disorder'ın varlığı ve parametre başına düşen yansıma sayısının az oluşu R kriterinin daha iyi değerlere inmesine engel oluşturduğu düşünülmüştür. Yapıya azo karekterini veren N=N çift bağ uzunluğu 1.278 (6) A olarak bulunmuş olup bu uzunluğun literatürle uyumlu olduğu gözlenmiştir. Molekülün düzlemselliğine katkıda bulundığu düşünülen, N1 atomu ve hidroksil grubu arasındaki hidrojen bağı, üçüncü bir halka oluşumunu sağlar görünümündedir. O1-H1..N1 bağ uzunluğu 2.592 (I) A bulunmuştur. Bu sonucun literatüre göre kısa oluşu yapıda çok güçlü hidrojen bağının varlığının kanıtı olarak düşünülmüştür.Ayrıca yapının spektroskopik (IR, UV-VIS, ıH-nmr) çalışma sonuçlarının x-ışınları kırınım çalışmasının sonuçlarıyla uyumlu olduğu gözlenmiştir. Ortorombik pnma uzay grubunda ki C17H20N2O2 kristalinin yapı arıtımı sonucunda R güvenilirlik kriteri için 0.04 değerine ulaşılmıştır. Yapıdaki bütil grubundaki C14 atomlu metil grubu, C15'e bağlı H15B, C16'ya bağlı H16B ve bu atomların eşdeğer simetrik konumlarındaki atomlar hariç tüm atomlar y koordinatının 0.25 olduğu özel konumlarda bulunmuştur. Dolayısıyla yapı mükemmel bir düzemsellik göstermektedir. Yapıdaki N=N bağ uzunluğu 1.274 A olarak bulunmuş ve bu değerin literatürle uyumlu olduğu gözlenmiştir. C16H16N2O2 kristaline benzer olarak molekülün düzlemselliğine katkıda bulunduğu düşünülen, N1 atomu ve hidroksil grubu arasındaki hidrojen bağı, üçücü bir halka oluşumunu sağlar görünümündedir. O1-H1..N1 bağ uzunluğu 2.534(4) A bulunmuştur.Bu sonucun literatüre göre kısa oluşu yapıda çok güçlü hidrojen bağının varlığının kanıtı olarak düşünülmüştür.