Ege, Akdeniz ve Orta Karadeniz bölgelerinden alınan toprak örneklerinde bakır ve kurşun adsorpsiyonunun ve gideriminin karşılaştırılmalı incelenmesi / Özge Göksu ; Danışman Burcu Güngör

Abstract

Ağır metaller toprak kirliliği açısından önem teşkil eden kirleticiler arasında yer almaktadır. Bu metallerin topraktan giderilmesinde kullanılan yöntemler arasında gelen toprak yıkama yöntemi giderim yöntemleri arasında önemli bir yer bulmaktadır. Yerinde veya dışarıda yapılabilen yıkama işlemi için doğal veya sentetik şelat oluşturucu maddeler kullanılabilmektedir. Bu çalışmada, Fethiye, İzmir ve Samsun'dan alınan toprak örneklerinde bakır ve kurşun metallerinin tutunması incelenmiş ve söz konusu metaller için EDTA ve DTPA kullanılarak yıkama işlemi gerçekleştirilmiştir. Topraktan ağır metallerin giderimi, zamana, yıkama çözeltisinin konsantrasyonundaki değişime ve metal yüküne bağlı olarak irdelenmiştir. Bakırın ve kurşunun topraklarda tutunması incelenerek veriler Langmuir ve Freundlich izotermlerine uygulanmış, Langmuir izoterminin Freundlich izotermine göre tutunmaları daha iyi ifade ettiği tespit edilmiştir. Bakır ve kurşun tutunmasının, her üç toprak için, düşük konsantrasyonlarda rahatlıkla gerçekleştiği, yüksek konsantrasyonlarda ise azalarak doygunluğa doğru ilerlediği belirlenmiştir. Denge halinde, metaller arasında tutunma miktarlarında önemli düzeyde farklılıklar belirlenmiştir. Bakır için en yüksek tutunma 10 mg/g civarında tespit edilirken kurşun için 35 mg/g mertebesine ulaşılmıştır. Her iki metal için en yüksek tutunma KDK, kil ve organik madde içerikleri diğer topraklara göre daha yüksek olan Samsun toprağı için elde edilmiş, bunu İzmir ve Fethiye toprakları izlemiştir. Topraklarda tutunmuş halde bulunan bakır ve kurşun metallerinin topraktan EDTA ve DTPA kullanılarak giderilmesi çalışmalarında bir saatlik bir yıkama süresinin uygun olduğu kanaatine varılmıştır. Ağır metal gideriminin EDTA veya DTPA konsantrasyonun artması ile azalan oranlarla arttığı gözlenmiş bunun neticesinde EDTA ve DTPA için en uygun yıkama konsantrasyonun 0,005 M olduğu sonucuna varılmıştır. Söz konusu bu konsantrasyon için, topraklardaki ağır metal yükleri arttırıldığında giderim verimlerinde genel olarak önemli düzeyde azalma gözlenmemiştir. EDTA ve DTPA'nın giderim verimleri kıyaslandığında, genelde DTPA'nın daha yüksek verimler sergilediği ve yüksek konsantrasyonlarda % 100'luk giderim verimlerini aştığı anlaşılmıştır. Giderimlerde metaller arasında genelde önemli düzeyde farklılıklar belirlenmemiştir.