Yeşilırmak deltası ve kıyı şeridinde kirlilik araştırılması ve kirliliğin biyolojik canlılar üzerinde etkilerinin incelenmesi / Sibel Yücel; Danışman Yüksel Orhan.
Özet
Bu tez çalışmasında, Samsun ili, Çarşamba ve Dikbıyık ilçeleri sınırları içerisinde yer alan Yeşilırmak deltasına önemli etkisi olan Yeşilırmak nehrinde, Nisan 2001 ile Mart 2002 tarihleri arasında aylık su numunesi alınarak nehir su kalitesindeki değişimler incelenmiştir. Yeşilırmağın Karadeniz'e döküldüğü noktadan su ve midye örnekleri alınarak, Yeşilırmağın Karadeniz'e olan mevcut kirlilik seviyesi tespit edilmiştir. Çarşamba ilçesinden geçen Yeşilırmak nehrindeki köprü üzerinden ve Yeşilırmağın Karadeniz'e döküldüğü noktadan aylık su örnekleri alınarak sıcaklık, pH, iletkenlik ölçümleri yapılmış, askıdaki katı madde (AKM), nitrit, nitrat, üretkenlik, fosfor, klorofil-a, deterjan, fekal koliform, fekal streptokok, toplam koliform, biyolojik oksijen ihtiyacı (BOI5) ve kimyasal oksijen ihtiyacı (KOI) analizleri yapılmıştır. Yeşilırmaktaki mevcut kirliliğinin Karadeniz'e etkilerinin belirlenmesi için Yeşilırmağın Karadeniz'e döküldüğü noktadan biyomonitör olarak seçilen midye örnekleri alınmıştır. Midye örnekleri Karadeniz'de yaygın olarak bulunan Mytilus gallopprovincalis türünden seçilmiştir. iyomonitör olarak seçilen midyelerde Nötral-red yöntemi kullanılmış ve midye örneklerinde lizozom parçalanması incelenerek Nötral-Red analizleri Eylül 2001 ve Haziran 2002 tarihleri arasında alınan midyelerde yapılmıştır. Yeşilırmak nehrindeki Nötral-Red analizi sonucunda midyelerdeki kirlilik birikimi en yüksek Ocak 2002 tarihinde görülmüştür. Yeşilırmak nehrinin organik kökenli kirlilik miktarının araştırılması için poliaromatik hidrokarbonlar seçilmiştir. Yeşilırmak nehrinin Karadeniz'e döküldüğü noktadan alınan su ve Mytilus galloprovincialis türü midye örneklerinde PAH analizi yapılmıştır. Su ve midye örnekleri aynı zamanda ve birbirine yakın yerlerden mevsimsel olarak alınmıştır. Böylece PAH analiz sonuçlarının su ve midyedeki değerlendirmeleri yapılmıştır. Alınan midye örneklerinde Ekstrakte Olabilir Organik Madde (EOM) miktarı belirlenerek PAH analiz değerleri ile istatistiksel olarak karşılaştırılmıştır. Su ve midyedeki dört adet PAH bileşiği tayin edilmiştir. Bu bileşikler su ekosisteminde en yaygın bulunan krisen, benzopiren, naftalen ve antrasendir. PAH analizlerinde elde edilen su ve midye ekstraktları Gaz Kromatografisi Cihazında, Alev İyonlaştırma Detektoründe analiz edilmiştir. PAH analizlerinde geri alım verimini hesaplamak için iç standart kullanılmıştır bu iç standart ekstraksiyon aşamasında geri alınmıştır. Analizlerin sonucunda su ve midyedeki poliaromatik hidrokarbon miktarları karşılaştırılmış ve midyelerdeki kirliliğinin sudaki miktardan daha yüksek olduğu saptanmıştır. Bunun nedeninin midyelerdeki yüksek filtreleme, organik kökenli maddeleri besleyici olarak kullanma ve uzun süreli dayanıklılık özelliklerinden kaynaklandığı anlaşılmıştır. .
