Kirlenmiş su ortamının ekotoksikolojik olarak incelenmesi / Şeyma Atay; Danışman Hülya Böke

Abstract

Su ortamında yaşayan pek çok tür, yaşam evrelerinin büyük bir bölümünü sucul sedimanın yüzeyinde veya içinde geçirdiklerinden sedimana tutunan kirleticiler, enerji akışı ve besin zinciri gibi ekolojik döngü elemanlarıyla insana kadar ulaşabilmektedir. Su ortamı bir bütün olarak düşünüldüğünde, sucul ortamlardaki toksik etkiler doğru olarak değerlendirilebilir. Bu tez çalışmasının amacı, ağır metallerden bakır ve çinkonun su kolonu ve su-sediman etkileşimiyle sucul ortamların birincil üreticileri olan algler üzerinde meydana getirdiği akut toksik etkilerin belirlenmesidir.Laboratuvar ölçekli yürütülen tez çalışması kapsamında, bakır ve çinkonun diatom Phaeodactylum tricornutum ve yeşil alg Selenastrum capricornutum üzerinde oluşturduğu akut toksik etkiler belirlenmiştir. Bu kapsamda laboratuvar deneyleri iki aşamada yürütülmüştür. Birinci aşamada su ortamında 0,25 - 0,50 - 0,75 - 1,00 - 1,50 - 2,00 mg/L’lik konsantrasyonlarda bakır ve çinkonun ayrı ayrı iki alg türü üzerinde oluşturduğu akut toksik etki nci aşamada ise birinci aşamada uygulanan tüm işlemler su-sediman ortamı etkileşimiyle tekrarlanmıştır. İkinci aşamasında kullanılan kontrol sedimanı, kullanılan alg türleri için toksik etkenlerin olmadığı düşünülen Abdal Irmağı’ının Esençay mevkiinden alınmıştır ve fiziksel-kimyasal özellikleri belirlenmiştir.Her iki aşamada elde edilen sonuçlara göre, metal konsantrasyonu arttıkça hücre sayıları ve klorofil-a miktarlarında azalmalar, BA ve BCF değerlerinde ise artmalar gözlemlenmiştir. 96 s maruz kalma sonunda EC50 değerleri, su ortamında P. tricornutum için 407,732±39,035 µg Cu/L ve 296,424±95,153 µg Zn/L, S. capricornutum için 356,855±14,181 µg Cu/L ve 490,656±107,805 µg Zn/L, su-sediman ortamında P. tricornutum için 113,692±76,167 µg Cu/L ve 79,444±64,565 µg Zn/L, S. capricornutum için 81,153±38,824 µg Cu/L ve 150,016±61,735 µg Zn/L olarak bulunmuştur. Elde edilen sonuçlara göre, her iki ortamda da P. tricornutum çinkoya, S. capricornutum ise bakıra karşı daha duyarlıdır. Su-sediman ortamında bakır ve çinko su ortamına göre daha toksik etki gösterdiği belirlenmiştir. Su ortamındaki habitatın kirlenme sonucunda nasıl etkilendiğinin elde edilen sonuçlarla ekotoksikolojik bir incelemesi, gelecek çalışmalara katkı sağlayacaktır.