Samsun ili buğday üretim alanlarında enfeksiyon oluşturan virüs hastalıklarının saptanması / Ebru Erkan ; Danışman Nazlı Dide Kutluk Yılmaz

Abstract

Bu çalışma, Samsun ili buğday üretim alanlarında enfeksiyon oluşturan virüs hastalıklarının saptanması amacıyla 2005 ve 2006 yıllarında yürütülmüştür. 2005 yılında alınan toplam 126 adet toprak örneğinde; tuzak bitki testi yöntemi ile buğday ve arpa bitkileri yetiştirilerek, toprak kökenli virüslerden Soilborne wheat mosaic virus (Toprak kökenli buğday mozayik virüsü: SBWMV), Wheat spindle streak mosaic virus (Buğday iğ çizgi mozayik virüsü: WSSMV), Barley mild mosaic virus (Arpa zayıf mozayik virüsü: BaMMV) ve Barley yellow mosaic virus (Arpa sarı mozayik virüsü: BaYMV) DAS- ELISA (Double antibody sandwich-enzyme linked immunosorbent assay) yöntemi ile; bu virüslerin vektörü olan Polymyxa graminis Ledingham ise kök boyaması çalışmaları yapılarak araştırılmıştır. Ancak, incelenen örneklerde virüslere rastlanılmamasına rağmen, 10 adet örnekte vektör P. graminis tespit edilmiştir. 2006 yılında ise toplanan 154 bitki örneğinde, toprak kökenli virüslere ek olarak afit ile taşınan Barley yellow dwarf virus (Arpa sarı cücelik virüsü: BYDV)'nün PAV ve MAV ırkı da araştırmaya dahil edilmiştir. Uygulanan ELISA testleri sonucunda; 1 adet örnekte WSSMV (% 0.65 ) tespit edilirken, BYDV-PAV 5 örnekte (% 3.42), BYDV-MAV ise 3 örnekte (% 1.95) saptanmıştır. Sadece 1 örnekte ise BYDV-PAV+MAV ikili enfeksiyonu gözlenmiştir (% 0.65). Bu çalışma ile WSSMV bölgede ve ülkemizde ilk olarak kayıt edilmiştir. Elimizde sınırlı miktarda bulunan Maize dwarf mosaic virus (Mısır cüce mozayik virüsü: MDMV) antiserumu ile de 23 adet buğday örneği DAS-ELISA yöntemine göre testlenmiş ve testlenen örneklerin 2'sinde MDMV belirlenmiştir. Ayrıca, sürveyler ile toplanan buğday örnekleri arazide sergiledikleri simptomlara göre 5 farklı gruba ayrılmış ve 15 farklı test bitkisine bu gruplarda yer alan izolatlar mekaniksel olarak inokule edilmişlerdir. Bu inokulasyonlar sonucunda; Zea mays L., Festuca pratensis L., Echinochloa crus-gall L., Dactylis glomerata subsp. glomerata L., Elytrigia repens L., Chenopodium. quinoa Wild, Beta macrocarpa Guss. ve Spinacia oleracea L.'da belirgin simptomlar elde edilmiştir. P. graminis'in ribotiplerinin belirlenmesi amacı ile 12 farklı P. graminis izolatlı içeren topraklara, 10 farklı bitki çeşidi (buğday, arpa, çavdar, mısır, yulaf, tritikale, çeltik, darı, tavşanbıyığı, kaynaş) ekilerek, bu bitkilerin köklerinde P. graminis kistleri araştırılmıştır. Konukçu çevresine göre P. graminis izolatlarının ribotipleri araştırılmış ve yöredeki 1 örnekte ribotip I belirlenirken, 2 örnekte ribotip I ile II, 6 örnekte ise ribotip II'nin olabileceği kanısına varılmıştır.