Samsun ili mısır ekim alanlarında koçan çürüklüğüne neden olan fusarium spp'nin saptanması fumonisin B1, Fumonisin B2 ve deoxynivalenol düzeylerinin belirlenmesi / Gülay Altıparmak ; Danışman Berna Tunalı.
Özet
Bu çalışma Samsun ili mısır ekim alanlarında koçan çürüklüğüne neden olan Fusarium spp'nin saptanması, fumonisin B1 (FB1), fumonisin B2 (FB2) ve deoxynivalenol (DON) düzeylerinin belirlenmesi amacıyla yapılmıştır. Çalışmanın ana materyalini Samsun merkezi ve 10 ilçesinden toplanan mısır koçan örnekleri oluşturmaktadır. Araştırmada, 2005 ve 2006 yılları mısırın tam olum dönemi olan Ağustos-Eylül aylarında gerçekleştirilen sürvey çalışmaları sonucunda elde edilen toplam 140 adet tarla örneği kullanılmıştır. Bu örneklerin yarısı 2005, diğer yarısı ise 2006 yılına aittir. Yapılan çalışma sonucu mısır örneklerine ait tanelerden 2005-2006 yıllarında toplam 517 Fusarium izolatı elde edilmiştir. Çalışmanın 2005 yılında elde edilen toplam Fusarium türlerine ait izolat sayısı 333 olup, bu izolatların %57.06'sını F. verticilloides, %27.33'ünü F. proliferatum, %11.11'ini F. subglutinans, %3.90'ını F. solani, %0.30'unu F. poae ve %0.30'unu F. acuminatum'un oluşturduğu tespit edilmiş, 2006 yılında ise tanelerden elde edilen toplam 184 adet Fusarium izolatının %25.54'ünün F. solani, %23.37'sinin F. verticilloides, %19.03'ünün F. subglutinans, %16.30'unun F. proliferatum, %5.98'inin F. graminearum, %4.89'unun F. oxysporum, %1.63'ünün F. culmorum, %1.09'unun F. equiseti, %1.09'unun F. semitectum, %0.54'ünün F. poae ve %0.54'ünün F. sporotrichioides olduğu belirlenmiştir. 2005 yılı sürvey çalışması sonucu değerlendirilen 70 adet mısır tarlasının %42.85 oranında F. verticilloides, %31.42 oranında F. proliferatum, %12.85 oranında F. subglutinans ve diğer Fusarium spp. ile bulaşık oldukları saptanırken, 2006 yılı sürveyi sonucu değerlendirilen yine aynı sayıdaki mısır tarlasında ise bulaşıklık oranlarının F. verticilloides için %17.14, F. subglutinans için %11.42, F. proliferatum için %10, F. graminearum ve F. culmorum için %1.42 olduğu belirlenmiş ve bu yılda tarlalarda farklı Fusarium spp.'ne rastlanılmıştır. Mısır tanelerinin incelenmesi sonucu tanelerin Fusarium spp.'nin dışında değişik fungus cins ve türleri ile de bulaşık oldukları tespit edilirken, sürveyler sırasında alınan farklı mısır çeşit gruplarından çorbalık mısır olarak tabir edilen beyaz renkli mısırlar ile patlak (cin) mısır çeşidi grubunda bulunan mısırlara ait tanelerde fungal etmenlerden kaynaklanan enfeksiyonlar belirlenmemiştir. Yapılan incelemeler sonucunda toplam 140 mısır örneğinin 68'inde çalışmada ele aldığımız toksinleri oluşturan Fusarium spp. tespit edilmiş, bu örneklerden 66'sında FB1, FB2 üreten Fusarium spp.'ne rastlanırken, yalnızca 2 örnekte DON oluşturan Fusarium spp. saptanmıştır. FB1, FB2 oluşturan Fusarium spp. 2005 yılına ait örneklerden 45'inde, 2006 yılına ait örneklerin ise 21'inde tespit edilmiş, ayrıca 2006 yılı örneklerinin 2 tanesinde DON oluşturduğu bilinen Fusarium spp. de belirlenerek bu örneklerin toksin analizleri Yüksek Performanslı Sıvı Kromatografisi (High Performance Liquid Chromatography-HPLC) cihazı ile gerçekleştirilmiştir. Yapılan toksin analizleri sonucunda 2005 ve 2006 yıllarına ait örneklerde en düşük, en yüksek ve ortalama FB1 düzeyleri sırasıyla 0.28 ve 0.11 ppm, 8.48 ve 2.77 ppm, 2.46 ve 1.06 ppm olarak belirlenirken, fumonisin ve deoxynivalenol yönünden analiz edilen örneklerde FB2 ve DON tespit edilmemiştir. Çalışma sonucunda FB1 seviyesi 2005 yılına ait 45 örneğin 22'sinde (%48.88), 2006 yılında 21 örneğin 2'sinde (%9.52) ve toplam olarak 66 örnekten 24'ünde (%36.36) 2 ppm'in üzerindeki değerlerde kaydedilmiş ve bu değerler Amerikan Gıda ve İlaç İdaresi (Food and Drug Administration-FDA) tarafından mısır ürünlerinde limit olarak önerilen miktarlardan olan 2 ppm düzeyinden yüksek olduklarından toksik açıdan dikkat çekici durumda bulunmuştur.
