Samsun ilinde fasülye alanlarında enfeksiyon oluşturan Bean common mosais virus (BCMV) ve Bean common mosaic necrosis virus (BCMNV)'un ırklarının belirlenmesi ve bazı fasülye çeşitlerinin BCMV ve BCMNV'ye karşı dayanıklılık düzeylerinin araştırılması / İlyas Deligöz; Danışma Miray Sökmen

Abstract

Samsun ilinde fasulye (Phaseolus vulgaris L.) yetiştiriciliğinin yapıldığı alanlardan alınan ve Bean common mosaic virus (BCMV) ve Bean common mosaic necrosis virus (BCMNV) ile enfekteli olduğu belirlenen örneklere ait toplam 9 BCMV ve 3 BCMNV izolatı elde edilmiştir. İzolatlar 11 farklı fasulye çeşidinden oluşan ırk ayrım setindeki bitkilere ayrı ayrı inokule edilmiş ve çeşitlerin verdiği reaksiyonlara göre BCMV ve BCMNV'nin ırkları belirlenmiştir. BCMV izolatlarının yedi tanesinin NL-6, bir tanesinin NL-4, bir tanesinin RU-1 benzeri bir ırk olduğu saptanmıştır. Çeşit reaksiyonlarına göre BCMNV izolatlarının tamamının NL-3 ırkı olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca bu çalışmada, Samsun'da yetiştirilen ikisi tescilli olmak üzere beş yerel çeşit ve bir ıslah hattının BCMV ve BCMNV'ye karşı dayanıklılık düzeylerinin ve sahip oldukları dayanıklılık genlerinin belirlenmesine çalışılmıştır. Bu amaçla her çeşitten beş bitki, BCMNV NL-3 ırkı ve BCMV NL-4 ırkı ile inokule edilerek çeşitlerin dayanıklılık düzeyleri simptomatolojik olarak incelenmiştir. Buna ilave olarak, DAS-ELISA yöntemi ile çeşitlerdeki virüs enfeksiyon düzeyi kantitatif olarak da ortaya konmuştur. Ayrıca, dominant I genine spesifik SW-13 ve resesif bc-12 genine spesifik SBD-5 SCAR markörleri ile PCR yöntemi uygulanarak çeşitlerin söz konusu genleri bulundurma durumu belirlenmiştir. Zülbiye ve Özeren Şeker çeşitlerinin ve 4F-3260 ıslah hattının BCMV'ye karşı dayanıklılıkta rol oynayan dominant I genine, Akdağ çeşidinin NL-4 hariç BCMV ve BCMNV'nin bilinen bütün ırklarına karşı dayanıklılığı sağlayan resesif bc-22 genine, Özeren Şeker ve Özeren Barbunya çeşitlerinin ise BCMV'nin dört (NL-1, NL-7, US-2, NL-2) ve BCMNV'nin NL-8 ırkına karşı dayanıklılığı sağlayan bc-12 genine sahip olduğu tespit edilmiştir.