Kentsel Saçaklanma Alanında Tarımsal Yapıda Meydana Gelen Değişimin İncelenmesi: Samsun İli Atakum İlçesi Örneği

Abstract

Tezin amacı, Atakum ilçesinde kentsel saçaklanmanın etkisiyle tarım arazisinin imara açılması ve zaman içerisinde tarım dışı amaçlarla kullanılmaya başlanmasının oluşturduğu çevresel, ekonomik ve sosyal değişimler ile tarımsal yapıda meydana gelen değişimlerin kentsel saçaklanmanın kuramsal çerçevesi ve yasal düzenlemeler ile birlikte ortaya konulmasıdır. Araştırma verileri, inceleme alanında faaliyet gösteren 68 tarım işletmesinden anket yoluyla ve ilgili kamu kurumlarının kayıtlarından inceleme yoluyla elde edilmiştir. İşletmelerin tarımsal yapılarında meydana gelen değişimler imar öncesi ve sonrası durumu karşılaştırılarak ortaya konulmuştur. Ayrıca Türkiye'de uygulanan imar politikaları ve bununla ilgili yasal düzenlemeler ile tarımsal alanların amaç dışı kullanımının engellenmesine yönelik mevzuatlar incelenerek, kentsel saçaklanma alanlarının oluşması üzerindeki etkileri değerlendirilmiştir. Araştırma sonuçları Balaç Mahallesi ile ilçe merkezine kadar olan mesafede yaklaşık 120 km2'lik ve Çobanözü Mahallesinde ise yaklaşık 13 km2'lik bir alanda yapılaşma olduğunu göstermiştir. Araştırma alanında imardan sonra arazinin arsa niteliği kazanmasıyla, Balaç'da 13,05 da'lık, Çobanözü'nde ise 2,63 da'lık alanın tarım dışına çıktığı tespit edilmiştir. Araştırma sonuçları tarım dışında başka bir meslek sahibi olmayan aile fertlerinin, arazinin arsa niteliği kazanmasıyla başka yerlere göç etmek zorunda kaldıklarını, bu yüzden sosyal ve ekonomik yönden ciddi sorunlar yaşadıklarını göstermiştir. Potansiyel kentsel saçaklanma alanlarında gelir ve istihdam olanaklarının artırılması için yeniden meslek edinme kurslarının düzenlenmesi, kentsel saçaklanma alanında yaşayan aile fertlerinin sosyal ve ekonomik sorunlarını azaltacaktır. Diğer taraftan, kentsel yayılmanın başladığı alanlarda arazi kullanım planlarının yapılması sağlıklı bir toplumsal gelişme sağlayabilecektir. Anahtar Kelimeler: Kentsel saçaklanma; kentsel yayılma; imar politikası; tarım topraklarının amaç dışı kullanımı; Samsun

This thesis examined the social, economical and environmental changes in agriculture sourced by urban sprawl in Atakum district of Samsun province, Turkey under the light of theoretical foundations of urban sprawl structure and related regulations. The research data were collected from randomly selected 68 farms by using well structured questionnaire and form related introduction documents. The structural changes in agriculture was explored by comparing pre and post zoning plan. Also, prevailing zoning policy and legislation arranged for preventing misuse of farmland were examined in order to reveal their effects on the extension of urban sprawl areas. Research results show that the size of the structuring area in Balaç and Çobanözü were 120 km2 and 13 km2, respectively. The amount of land emerged outside the agriculture was 13,05 ha in Çobanözü as a result of the transformation farmland to urban land through redevelopment activities. The research results also showed that farmers were abide by consequence of transformation farmland to urban land such as migration and social and economic differential. Vocational guidence to increase the opportunities for income and employment in potential urban sprawl area may reduce the adverse effects of urban sprawl. Key Words: Urban sprawl; urban expansion; zonning policy; the misuse of agricultural land; Samsun