Orta Çağda Samsun Limanı

Abstract

Karadeniz Bölgesi tarih boyunca farklı toplumların ve kültürlerin etkisinde kalmış bir bölgedir. Karadeniz'in önemli kentlerinden biri olan Samsun da bu çeşitliliğin izlerini taşımıştır. Bu bakımından önemli bir araştırma konusudur. Eski Çağlardan Orta Çağa kadar burada ticaretle uğraşan topluluklar izlerini bırakmışlardır. Bu durum toplulukların şehre verdikleri adlardan anlaşılmaktadır. Öyle ki, Bizans'ın Amisos'u Ceneviz'in Simisso'su olurken, Türkler Samsun demişlerdir. Ayrıca tüm bu topluluklar için kentin taşıdığı ekonomik değer, onların nerelere yerleştiklerinden de anlaşılabilmiştir. Orta Çağda Samsun liman ticaretinde Bizans, Türkiye Selçuklu Devleti, Trabzon Rum Devleti, İtalyan devletleri, Türkmen Beylikleri ve Osmanlılar gibi büyük güçler hüküm sahibi olmaya çalışmışlardır. Limanda ithalâtı ve ihracatı yapılan ürünler ise ekonomik ve stratejik değere sahip olmakla birlikte, dönemin devletlerinin özellikle temel ihtiyaçlarını karşılar nitelikte olmuştur. Ticaretin Karadeniz Bölgesi'ne kaymasında ve uluslar arası nitelik kazanmasında, Türk yerleşimi ile birlikte yolların daha güvenli hale gelmesi etkili bir faktör olmuştur. Tüccar sınıfını oluşturan halklar ise Venedik ve Ceneviz tacirleri, Bizans tebaası Rumlar, Selçuklu tacirleri, Kuzey Karadeniz liman kentlerinden gelen tacirler, Arap tacirleri gibi unsurlar olmuştur. Yörede yapılan ticaretin uluslar arası olduğu ve Anadolu'nun XIII. –XIV. yüzyıllarda ulaştığı zenginlik kaynaklara da yansımıştır. İtalyan denizci toplumlar Karadeniz dolayısıyla Samsun'da etkilerini artırmaya devam ederken, Selçuklular da bu ticarete katılmanın önemini fark ederek, buna uygun politikalar geliştirmişlerdir. Bununla birlikte tarihsel süreçte meydana gelen siyasî sarsıntılar ve sonuçları ticareti olumsuz etkilese de, Samsun limanı XV. yüzyılın ilk yarısına kadar önemini korumaya devam etmiştir. Bu dönemden sonra ise ticarî faaliyetler devam etmekle birlikte, takip edilen siyasî ve ekonomik politikalar neticesinde, tüccar gruplarının sayısı azalmaya başlamış ve limanın ticaret gelirlerinde azalma olmuştur. Osmanlı hâkimiyeti döneminde Karadeniz bir Türk gölü şekline bürünmüştür.

The Black Sea Region is a region that had been under the control of different societies and cultures throughout history. Samsun as being one of the important cities of the Black Sea Region had carried the traces of this diversity. From this point of view it is an important research subject. From ancient ages to the middle age, societies dealing with trade in this city had left their traces here. This situation can be understood from names given to this city by these societies. Byzantine Empire had used Amisos, Genoese had replaced this name by Simisso and Turks had called it Samsun. Furthermore the economic value of the city for those societies can be understood from where they preferred to settled. In the middle age, the great powers such as Byzantine Empire, Asia Minor Seljuks, Trebizond State, Italian States, Turkmen Beylics and Ottomans had tried to control trading activities in the Samsun harbour. The import and export products, besides having economic and strategic values, had provided main requirements of the governments that they need. The roads being safer with the Turkish settlement had been an effective factor for trade in the Black Sea Region and being international. Merchant groups were from Venice, Genoese, Byzantine Greeks, Seljuk merchants, merchants from North Blacksea Region and Arabs. The trade in this region being international and the degree of wealth reached by Anatolia in the XIIIth-XIVth centuries had been written in the sources. While Italian shipmen were carring on rising their effects on the Black Sea and Samsun, Seljuks, being aware of the importance of trading, improved policies. Despite the fact that some political crisis and their results in the historical period had made negative effect on the trade. But Samsun harbour had protected its importance until the first half of the XVth century. After this period, though commercial activities were continued, as a result of the political and economic policies applied, the number of the mercant groups began to decrease and business income of the harbour had reduced. Finally, the Black Sea had become a Turkish lake in the Ottoman period.