İktidar ve Beden: Cumhuriyet Döneminde Çukurova ve Çevresinde Şalvar Yasağı

Abstract

Tarihsel süreçte iktidarlar, dinler ve toplumsal düzenler ceza, eğitme, damgalama, kıyafetbelirleme, yargılama vb. gibi müdahale araçları ile insan bedenini şekillendirmişler, disiplineetmişlerdir. Bu şekilde yürüyen iktidar beden ilişkisinin Cumhuriyetin ilk yıllarında Türkiye’de kılıkkıyafet alanında önemli etkileri olduğu bir gerçektir. Şapka Kanunu ile başlayan bu etki, çarşafyasakları ile bu makalenin de ana eksenini oluşturan şalvar yasakları ile devam etmiştir. Potur,zıpka, karadon gibi bölgeden bölgeye farklı isimlerle adlandırılan ve geleneksel erkek giyimininönemli bileşenlerinden olan şalvar Şapka Kanunun hemen akabinde bazı yerlerde yasaklanmayaçalışılmıştır. Ancak söz konusu yasak esas olarak 1930’ların ortalarında Çukurova ve çevresindetatbik edilmiştir. Şalvar yasağı şapkada olduğu gibi bir kanun üzerinden değil, yerel idaremeclislerince alınan kararlar üzerinden uygulanmaya çalışılmıştır. Yasak Adana özelinde zamanzaman unutulmuşsa da yerel basının da etkisi ile 1940’larda ve hatta Demokrat Parti iktidarıyıllarında da uygulanmıştır.

Historically, powers, religions and social orders have shaped and disciplined the humanbody through means of intervention such as punishment, training, stigmatization, dressing, judgingand so on. In this way the ruling body relationship in the early years of the Republic of marching indress in Turkey is the fact that there is a significant effect. This effect, which started with the Hat Law,continued with the prohibitions on sheets and the shalwar bans that are the main axis of this article.It was tried to be banned in some places immediately following the Hat Law, which is named asdifferent names for the regions such as potur, zıpka, karadon and which is one of the importantcomponents of traditional men's wear. However, the prohibition was mainly applied aroundCukurova and around the mid-1930s. It was tried to be applied through the decisions taken by thelocal administrative councils, not by a law like the shalwar ban is in the hat. Although forbidden fromtime to time in Adana was forgotten, the local press was also influenced by the influence in the 1940sand even during the Democratic Party's ruling years.