Alevi-Bektaşi Kültürünün Türk Halk İnanışları ve Uygulamalarına Yansıması

Abstract

Türklerin İslamiyet’i kabulü ve ardından da Anadolu coğrafyasına göçü ile birlikte Anadolu sahasında kültürel bağlamda senkretik bir yapı meydana gelmiştir. Anadolu’da yaşamış birçok medeniyetinardında bırakmış olduğu inançsal ve kültürel ortam, Türklerin Anadolu’ya gelmesiyle birlikte kökeniOrta Asya’ya dayanan Türk kültürü ve inançlarını da kısmen etkilemiştir. Ağırlıklı olarak Anadolu’daTürk kültürünü oluşturan bu senkretik yapı günümüze kadar mitolojiler, destanlar, efsaneler, atasözleri, masallar ve halk inanışları ile taşınmıştır. Yaylak ve kışlak hayatı yaşayan Türkler İslamiyet’i,içinde bulundukları Gök Tanrı Dini ile diğer tanışmış oldukları dinlerin/kültürlerin yerel ve evrenseldeğerlerini tasavvufun da etkisiyle bir araya getirerek kabul etmişlerdir. Bu durum Anadolu’da Hz.Muhammed’e, Hz. Ali’ye, Hz. Fatıma’ya, Hz. Hasan’a ve Hz. Hüseyin’e sevgi, on iki imamlara veonların soyundan geldiğine inanılan dedelere bağlılık çerçevesinde Anadolu Aleviliğini oluşturmuştur. Bu çalışmamızda, Anadolu’da yaşayan Alevi-Bektaşi topluluklarının kendi iç dinamikleri doğrultusunda İslam’ı anlama ve yorumlama farklılıklarından ileri gelen halk inanışlarını tespit etmeyeçalıştık. Bu tespit ile birlikte Anadolu sahası Türk halk inançlarının menşei hususuna Alevi-Bektaşikaynaklı halk inanışlarının da eklenmesini önereceğiz. Yapılan bu çalışmada kullanılan bilgiler AlanAraştırma Yöntemiyle elde edilen verilere dayanmaktadır. Bu veriler neticesinde Alevi kültürüne aitsözlü ve yazılı kaynaklar aracılığıyla Türk Halk İnanışlarının menşeine farklı kadrolar eklenmiştir.

With the acceptance of Islam by the Turks, and then their migration to the Anatolian geography,a syncretic structure has occurred in the cultural context in the Anatolian field. The religious andcultural environment inherited from a large number of civilizations that had lived in Anatolia alsopartially influenced the Turkish culture and beliefs that originated in Central Asia with the arrival ofTurks in Anatolia. This syncretic structure, which predominantly constitutes the Turkish culture inAnatolia, has been transferred to the present day with mythologies, epics, legends, proverbs, talesand folk beliefs. Nomadic Turks accepted Islam by combining the local and universal values of theGok Tengri religion and other religions / cultures with the influence of Sufism. This situation createdthe Anatolian Alevism within the framework of love to Hz. Muhammed, Hz. Ali, Hz. Fatima, Hz.Hasan and Hussein, devotion to the twelve imams and dedes/religious guides who are believed to betheir descendants in Anatolia. The aim of this study is to examine the folk beliefs of Alevi-Bektashicommunities living in Anatolia, arising from differences in understanding and interpreting Islam in line with their own internal dynamics. With this purpose, the addition of Alevi-Bektashi-based folkbeliefs to the origin of Turkish folk beliefs in the Anatolian area was discussed. The informationused in this study is based on the data obtained by Field Research Method. As a result of these data,different cadres were added to the origin of Turkish Folk Beliefs through oral and written sources ofAlevi culture.