Karadeniz bölgesinde ana ürün melez mısır (Zea mays L.) yapımına uygun, kendilenmiş hatların bazı bitkisel özelliklerine ait kombinasyon yeteneklerinin araştırılması / Ali Sürmeli; Danışman İsmail Sezer

Abstract

Bu araştırma , Karadeniz bölgesinde ana ürün melez mısır yapımına uygun kendilenmiş hatların bazı bitkisel özelliklerine ait kombinasyon yeteneklerinin araştırılması amacıyla , Samsun ' da bulunan Karadeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü ' nde 1998 ve 1999 yıllarında yapılmıştır . Ülkesel mısırcılık araştırma projesi kapsamında , enstitüde döl stoku olarak saklanan , Karadeniz Bölgesinde ana ürün melez mısır yapımında kullanılabilecek 124 adet kendilenmiş hattın performanslarının belirlenmesi amacıyla yapılan yoklama melezlemesi sonucunda , bölge için üstün ebeveyn olarak beğenilen 19 hat arasından tesadüfi olarak seçilen 6 hat diallel melezlemeye ( Griffing , Method - II ) alınmıştır . Diallel melez döllerin oluşturduğu populasyona uygulanan sabit model ( Model -I ) analizi ile ebeveynlerin ( H - 99, R4 , Yuzup 505 , Pa- 872 , N - 7a , FrMo -17 ) genel kombinasyon yetenekleri ( GKY ) ve özel kombinasyon yetenekleri (ÖKY ), tesadüf model ( Model - II ) analizi ile de örneklemenin yapıldığı Karadeniz Bölgesine uygun ana ürün melez mısır yapımında kullanılabilecek hatların bitkisel özelliklerine ait genel ( GKY ) ve özel kombinasyon yetenekleri ( ÖKY ) araştırılarak , kalıtım dereceleri tahmin edilmiştir . Yapılan diallel çalışmada incelenen bitkisel özelliklerinden dane / koçan oranı ve parselde koçan sayısına ait analiz için yeterli genetik varyasyon oluşmamıştır . Diallel populasyona uygulanan sabit model ( Model - I ) analizi iile incelenen bazı bitkisel özelliklere sahip ebeveynlerin kombinasyon yetenekleri aşağıdaki şekilde tahmin eedilmiştir ; H-99 ; Çiçekleme süresi , bitki boyu , koçan yüksekliği , hasatta nem oranı , koçan çapı ve dane sayısı için GKY varyansları önemli ( p < 0.01 , p < 0.05 ) ve incelenen diğer karakterlerin hepsi için ÖKY varyansları önemli ( p < 0.01 , p < 0.005 ) olmuştur . R4 ; Koçan yüksekliği , koçanda sıra ve dane sayısı , 100 dane ağırlığı için GKY varyansları önemlli ( p < 0.01 , p < 0.05 ) , bitki çapı ve koçan yüksekliğinin dışında incelenen bütün karekterler için de ÖKY varyansları önemli ( p < 0.01 , p < 0.05 ) olmuştur . Yuzup 505 ; bitki boyu , koçan yüksekliği , sırada dane sayısı , koçanda dane sayısı ve 100 dane ağırlığı için GKY varyansları önemli ( p < 0.01 , p < 0.05 ) incelenen diğer bütün karakterler için ÖKY varyansları önemli ( p < 0.01 , p < 0.05 ) olmuştur . Pa- 872 ; çiçeklenme süresi , bitki boyu , sırada dane sayısı ve koçanda dane sayısı için GKY varyansları önemli ( p < 0.01 , p 0.05 ) incelenen bütün karakterler için ÖKY varyansları önemli ( p < 0.01 , p < 0.05 ) olmuştur . N -7a ; Çiçeklenme sayısı , bitki boyu,hasatta nem oranı koçan çapı ve boyu , koçanda sıra sayısı ve sırada dane sayısı için GKY varyansları önemli ( p < 0.01 , p < 0.05 ) ve incelenen karakterlerin tamamı için ÖKY varyansları önemli ( p < 0.01 , p < 0.05 ) olmuştur . FrMo - 17 ; Bitki boyu , koçan boyu , koçanda sıra sayısı , sırada dane sayısı , koçanda dane sayısı için ( p < 0.01, p < 0.05 ) ve incelenen karakterlerden koçanda sıra sayısının dışında bütün karakterler için ÖKY varyansları önemli ( p < 0.01 , p < 0.05 ) olmuştur . Diallel populasyona uygulanan tesadüf model ( Model -II ) analizi ile de incelenen bitkisel özelliklerine ait örneklemenin yapıldığı Karadeniz populasyonu için kombinasyon yetenekleri ve kalıtım derecesi aşağıdaki şekilde tahmin edilmiştir . Örneklemenin yapıldığı Karadeniz populasyonu için ,hasatta nem ve koçanda sıra sayısı için GKY varyasları önemli ( p < 0.01 , p < 0.05 ) , incelenen karakterlerin tamamı için ÖKY varyansları önemli ( p < 0.01 , p < 0.05 ) olmuştur . Örneklemenin yapıldığı Karadeniz populasyonunda, incelenen bazı bitkisel özelliklere ait dar ( h² ) ve geniş ( H ) anlamda kalıtım dereceleri tahmin edilmiş ve dar anlamda kalıtım dereceleri ( h² ) koçanda sıra sayısı için % 49, hasatta nem oranı için % 29, koçan boyu için % 20 , koçan yüksekliği için % 15 , bitki boyu için %12 , Sırada dane sayısı için % 11 , sömek çapı için % 1 olarak bulunurken , koçanda dane sayısı , çiçeklenme süresi , 100 dane ağırlığı , bitki çapı , koçan çapı ve verim için sıfır olarak tahmin edilmiştir. Anahta kelimeler : Mısır , diallel , kombinasyon yeteneği , kalıtım derecesi