Farklı fide üretim sistemlerinin tütün (Nicotiana tabaccum L.), kekik (Origanum onites L.) ve oğulotu (Melissa officinalis L.) bitkilerinde verim ile bazı kalite özelliklerine etkileri / Ömer Çalışkan; Danışman Kudret Kevseroğlu.

Abstract

Bu çalışmada, Solanaceae familyasına ait TN-97 Burley ve Nail tütün genotipleri (Nicotiana tabacum L.) ile Labiateae familyasına ait Kekik (Origanum onites L.) ve Oğulotu (Melisa officinalis L.) bitkilerinde, farklı fide yetiştirme sistemlerinin verim ve bazı kalite kriterlerine etkisi araştırılmıştır. Araştırma 2003 ve 2004 yıllarında çiftçi şartlarında yürütülmüştür. Araştırmaya konu olan 4 bitki çeşidinde açık yastık, örtü altı ve su tüneli fidelikleri denenmiştir. Araştırma sürecinde, 3 tip fidelikten elde edilen fidelerde; Toprak Altı Yaş Ağırlık, Toprak Üstü Yaş Ağırlık, Toplam Yaş Ağırlık, Toprak Altı Kuru Ağırlık, Toprak Üstü Kuru Ağırlık, Toplam Kuru Ağırlık, Kök Boyu, Fide Boyu, Gövde Kalınlığı, Yaprak Alanı, Fide Tutma Oranı, Net Asimilasyon Oranı, Toprak Üstü Ağırlık Oranı (TÜAO), Kök Ağırlık Oranı (KAO) ve Fide Yetişme Süresi özellikleri belirlenmiştir. Elde edilen fideler tarlaya şaşırtıldıktan sonra tütün çeşitleri için Bitki Boyu, Yaprak Boyu ve Yaprak Eni, Yaprak Sayısı, Gövde Kalınlığı, Nikotin İçeriği, Şeker İçeriği, Kül Oranı ve Verim kriterleri, Oğulotu ve Kekik için ise Bitki Boyu, Taze Herba Verimi, Drog Herba Verimi, Drog Herba Oranı, Drog Yaprak Oranı, Drog Yaprak Verimi, Uçucu Yağ Oranı ve Uçucu Yağ Verimi kriterleri incelenmiştir. Araştırma sonuçlarına göre; Burley tütünü, su tüneli fideliğinde toplam yaş ve toplam kuru ağırlıkta en yüksek üretimi verdiği, kök ve fide boyunun da en yüksek olduğu tespit edilmiştir. Fide yetiştirme sistemlerinde Burley fidelerinin net asimilasyon hızları, ortalamalarının 3.3-6.1 arasında, toprak üstü ağırlık oranı ortalamalarının da 0.942-0.955 arasında değiştiği belirlenmiştir. Örtü altı ve su tüneli fidelikleri, fide yetişme süresini açık yastık fideliğine göre daha da kısaltmıştır. Tarla dönemi bulgularında ise, ele alınan kriterler bakımından, su tüneli ve örtü altı fideliklerinden yetişen bitkilerde benzer özellikler tespit edilmiştir. Oriental tütün olan Nail hattında toplam yaş ağırlık ortalamaları 3.88-8.18 g/fide, toplam kuru ağırlık ortalamaları 0.261-0.475 g/fide, kök boyu ortalamaları 3.15-11.25 cm, fide boyu ortalamaları 11.4-15.5 cm, yaprak alanı ortalamaları 166.9-121.4 cm2 aralıklarında değişim göstermiştir. Fide yetiştirme sistemlerinin ele alınan bu kriterlere etkisinin, önemli olduğu ve en yüksek değerlerin su tüneli fideliğinden alındığı tespit edilmiştir. Örtü altı ve su tüneli fidelerinin, açık yastık fidelerine nazaran daha hızlı asimilasyon yaptıkları belirlenmiştir. Fidelik sistemlerinin, fide tutma oranına etkisi de önemli düzeyde bulunmuştur.