Bazı ekmeklik buğday (triticum aestivum L.) çeşitlerinde genotip X çevre interaksiyonları ve çeşitlerin stabilitelerinin belirlenmesi üzerine bir araştırma / Zeki Mut; Danışman Ali Gülümser.

Abstract

Bu çalışma, ekmeklik buğdayda genotip x çevre interaksiyonlarını belirlemek, çalışmada yer alan çeşitlerin stabilitelerini araştırmak, farklı çevrelere gösterdikleri adaptasyon yeteneklerini belirlemek, değişik yöntemlerle stabilite parametrelerini hesaplamak ve parametreler arasındaki ilişkileri incelemek amacıyla, 2001 - 2002 yetiştirme döneminde beş (Gökhöyük, Merzifon, Kavak, Bafra ve Gelemen), 2002 - 2003 yetiştirme döneminde ise dört (Gökhöyük, Kavak, Bafra ve Gelemen) farklı çevrede yürütülmüştür. Araştırmada 12 değişik ekmeklik buğday genotipi (Kate A 1, Canik 2003, Mızrak 98, Sitap 01/3, Pehlivan, Özcan, Sakin, Bezostaja 1, Sitap 01/24, Karacabey 97, Bandırma 97 ve Özdemirbey 97) kullanılmıştır. Araştırma, tesadüf blokları deneme deseninde 4 tekrarlamalı olarak yürütülmüştür. Araştırmada başaklanma süresi, bitki boyu, başak uzunluğu, başakta başakcık sayısı, başakta tane sayısı, metrekarede başak sayısı, hasat indeksi, tane verimi, bin tane ağırlığı, hektolitre ağırlığı, protein oranı, Zeleny sedimentasyon değeri, yaş gluten oranı ve unda kül oranı incelenmiştir. Çeşitlerin stabilitelerini belirlemek amacıyla, Finlay ve Wilkinson, Eberhart ve Russell, Perkins - Jinks, Baker, Wricke, Shukla, Francis ve Kannenberg ve Hühn tarafından önerilen stabilite ve adaptasyon parametreleri kullanılmıştır.İncelenen tüm özelliklerde genotip x çevre interaksiyonları 0.01 düzeyinde önemli bulunmuştur. Çeşitlerin stabilite ve adaptasyon yetenekleri özelliklere göre farklılık göstermiştir. Çeşitlerin tane verimleri 202.00 - 921.25 kg/da arasında değişmiştir. Çevreler içinde ortalama olarak en yüksek tane verimi Bafra 2 (796.54 kg/da), en düşük tane verimi ise Gökhöyük 1 (271.67 kg/da) lokasyonundan elde edilmiştir. Tüm çevrelerin ortalaması olarak en yüksek tane verimi Özcan (553.03 kg/da), en düşük tane verimi ise Özdemirbey 97 (479.08 kg/da) çeşidinden elde edilmiştir. Tane verimi bakımından çalışmada kullanılan parametrelerin çoğuna göre, Kate A 1, Sitap 01/3 ve Sakin stabil genotipler olarak belirlenmiştir. İncelenen parametrelerden tane verimi ile Si2, bi ve Bi arasında olumlu - önemli ilişkiler bulunmuştur. i2 ile Wi2 arasındaki rank korelasyonu 1'e eşit olmuştur. Regresyon katsayılarının (bi ve Bi) Si2 ve DKi ile çok önemli rank korelasyonu gösterdiği tespit edilmiştir. Hühn'ün stabilite parametreleri olan Si(1), Si(2) ve Si(3) ile Wi2 arasında çok önemli - olumlu, Si(1) ve Si(2) ile S2d arasında ise önemli - olumlu korelasyonlar çıkmıştır.