Bazı arpa (Hordeum vulgare L.) çeşitlerinde genotip x çevre interaksiyonları ve çeşitlerin stabilitelerinin belirlenmesi / Abdulveli Sirat ; danışman İsmail Sezer

Abstract

Bu çalışma, arpada verim ve verime etki eden karakterlerin genotip x çevre interaksiyonlarını belirlemek için, 2007-2008 yetiştirme döneminde Gelemen ve Bafra, 2008-2009 yetiştirme döneminde ise Gelemen, Bafra, Gökhöyük, Suluova ve Tokat olmak üzere toplam 7 çevre’de yürütülmüştür. Denemede, Fahrettinbey, Cumhuriyet-50, Özdemir-05, Kalaycı-97, Çıldır-02, İnce-04, Efes-98, Erciyes, Çumra-2001, Sladoran, Tarm-92 ve Tokak-157/35 olmak üzere toplam 12 adet iki sıralı arpa çeşidi kullanılmıştır. Denemeler her yıl, tesadüf blokları deneme deseninde 4 tekrarlamalı olarak yürütülmüştür. Araştırmada başaklanma süresi, olgunlaşma süresi, bitki boyu, metrekarede başak sayısı, başak uzunluğu, başakta tane sayısı, başakta tane ağırlığı, hasat indeksi, tane verimi, tane iriliği oranı, bin tane ağırlığı, hektolitre ağırlığı ve ham protein oranı incelenmiştir. Çeşitlerin stabilitelerini belirlemek amacıyla, Finlay ve Wilkinson (1963), Eberhart ve Russell (1966), Perkins – Jinks (1968), Baker (1969), Wricke (1962), Shukla (1972), Francis ve Kannenberg (1978) ve Hühn (1979) tarafından önerilen stabilite ve adaptasyon parametreleri kullanılmıştır.Değişen çeşit, çevre ve çeşit x çevre interaksiyonunun tane verimi ve diğer incelenen tüm özelliklerde istatistiki olarak (P<0.01) önemli olduğu tespit edilmiştir. Çeşitlerin tane verimleri 217.88-659.81 kg/da arasında değişmiştir. Çevreler içinde ortalama olarak en yüksek tane verimi Bafra 2 (540.70 kg/da), en düşük tane verimi ise Suluova (286.79 kg/da) lokasyonundan elde edilmiştir. Tüm çevrelerin ortalaması olarak en yüksek tane verimi Fahrettinbey (507.51 kg/da), en düşük tane verimi ise Çıldır-02 (350.55 kg/da) çeşidinden elde edilmiştir.Tane verimi bakımından çalışmada kullanılan stabilite testlerinin çoğuna göre, Kalaycı-97 ve İnce-04 stabil çeşitler olarak belirlenmiştir. İncelenen parametrelerden tane verimi ile Si2, bi ve ri2 arasında olumlu-önemli ilişkiler bulunmuştur. ?i2 ile Wi2 arasındaki rank korelasyonu 1’e eşit olmuştur. Regresyon katsayılarının (bi ve Bi) Si2 ve ile çok önemli rank korelasyonu gösterdiği tespit edilmiştir. Hühn’ün stabilite parametreleri olan Si(1), Si(2) ve Si(3) ile Wi2 arasında çok önemli-olumlu, Si(1) ve Si(2) ile S2d arasında ise önemli- olumlu korelasyonlar bulunmuştur.Tane verimi ile bitki boyu (0.227**), metrekarede başak sayısı (0.813**), başak uzunluğu (0.511**), başakta tane sayısı (0.844**), başakta tane ağırlığı (0.839**), hasat indeksi (0.607**), tane iriliği oranı (0.598**), bin tane ağırlığı (0.839**) ve hektolitre ağırlığı (0.706**) arasındaki ilişkilerin olumlu ve çok önemli olduğu tespit edilmiştir.