Bafra ve Çarşamba ovalarından alınan bazı toprak örneklerinin fosfor adsorpsiyon özelliklerinin Langmuir ve Freundlich adsorpsiyon izotermleri ile değerlendirilmesi / Sema Yıldırım; Danışman Fethi Bayraklı

Abstract

Bu çalışmanın amacı, Bafra ve Çarşamba Ovaları'nın farklı köylerinden alınan toprak örneklerinde fosfor adsorpsiyonun araştırılmasıdır. Kullanılan materyallerin fosfor adsorpsiyon izotermleri Langmuir ve Freundlich eşitliklerine göre çıkarılarak, Langmuir parametreleri b (adsorpsiyon maksimumu) ve k (adsorpsiyon enerjisi değişkeni) ile Freundlich parametreleri K (adsorpsiyon kapasite faktörü) ve n (adsorpsiyon intensite faktörü) değerleri belirlenmiştir. Fosfor adsorpsiyonuna ilişkin Langmuir parametrelerinden b değerleri, ortalama değerler olarak Bafra Ovası toprakları için 136.7 mg kg-1, Çarşamba Ovası toprakları için ise 170.0 mg kg-1'dir. Langmuir enerji parametresi (k) değerleri ise 48 saatlik sabit bir denge süresi sonunda ortalama değerler olarak, Bafra Ovası toprakları için 0.052 1 mg-1 iken, Çarşamba Ovası toprakları için ise 0.109 1 mg-1'dir. Böylece ortalama olarak b ve k değerleri daha yüksek olan, Çarşamba Ovası topraklarının Bafra Ovası topraklarına göre, fosfor adsorpsiyonu yönünden daha reaktif adsorpsiyon bölgeleri içerdikleri, yani bu bölge topraklarının daha aktif bileşenlerden oluştuğu sonucuna varılmıştır.Fosfor adsorpsiyonuna ilişkin Freundlich parametrelerinden K değerleri, ortalama değerler olarak Bafra Ovası toprakları için 13.96 mg kg-1, Çarşamba Ovası toprakları için ise 17.51 mg kg-1 'dir. Adsorpsiyon insentise faktörü (n parametresi), materyallerin P adsorpsiyon kapasitelerini karşılaştırmak ve belirli denge konsantrasyonlarında adsorpsiyonun sayısal değerlerini hesaplamak olanağı sağlamaktadır, n değeri Çarşamba Ovası topraklarında ortalama değer olarak 1.49, Bafra Ovası topraklarında ise 1.37 olup, ortalama olarak n ve K değerleri büyük olan Çarşamba Ovası topraklarının fosfor adsorpsiyon kapasitesi, Bafra Ovası topraklarına göre daha yüksek belirlenmiştir.Materyallerin tayin edilen bazı fiziksel ve kimyasal özelliklerinden olan organik madde ve kalsiyum (Ca++) içerikleri, katyon değişim kapasiteleri, kil ve kum oranları adsorbe edilen maksimum fosfor miktarını önemli ölçüde etkileyen faktörlerden bazıları olduğu belirlenmiştir. Dolayısıyla çeşitli kaynaklardan doğaya intikal eden fosforun (fosfat iyonları şeklinde) toprakların fiziksel ve kimyasal özelliklerine bağlı olarak yüksek oranlarda katı fazda tutulması sonucunda sulara geçme olasılığının önemli derecede azalması, ötrofıkasyon ihtimalini de azaltmaktadır.